Adıyaman’da badem üreticileri, ithalat vergilerinin yıllar içinde kademeli olarak düşürülmesi nedeniyle büyük bir krizle karşı karşıya kaldı. Türkiye’nin badem üretiminde lider konuma gelen kentte, bu sezon 20 ila 30 bin dönüm badem bahçesinin söküleceği bildirildi. Bu da yaklaşık 800 bin ila 1 milyon 200 bin ağacın yok olması anlamına geliyor.
“Desteklediler, sonra yüz çevirdiler”
Adıyamanlı üreticiler, geçmişte devletin teşvikleriyle badem üretimine yönlendirildiklerini ancak sonrasında alınan kararlarla adeta cezalandırıldıklarını söylüyor.
Bir üretici, yaşanan süreci şu sözlerle anlattı:
“Devlet yıllar önce bademi destekledi, teşvik etti. Adıyaman da bu çağrıya kulak verdi. 10 yıl içinde Türkiye’nin en büyük badem üreticisi olduk. Ancak 2017’de gümrük vergileri yüzde 43,2’den yüzde 15’e düşürüldü. 2021’de ise bu oran yüzde 2’ye indirildi. Üstelik hasada bir ay kala… O gün bugündür uyarıyoruz ama kimse duymadı. Sonuç ortada: binlerce dönüm bahçe sökülüyor.”
10 yıllık emek bir gecede yok oluyor
Bir badem bahçesinin tam verime ulaşması için yaklaşık 10 yıl gerekiyor. Üreticiler, sökülen bahçelerin çoğunun bu süreyi doldurmuş olduğunu belirtiyor.
“İlk 5 yıl sadece masraf ediyorsunuz, sonraki 5 yılda ürün artıyor. Şimdi sökülen bahçelerin çoğu 10 yaş ve üzeri. Yani on yıllık alın teri, göz göre göre toprağa gömülüyor.”
Yanlış politikalar zinciri
Üreticilere göre sorun yalnızca gümrük vergisiyle sınırlı değil.
Kuraklık, artan üretim maliyetleri, sulama yetersizliği ve Tarım Kredi Kooperatiflerinin keyfi uygulamaları da krizi derinleştirdi.
“2017’de başlayan yanlış kararlar zinciri, 2021’de daha da ağırlaştı. Maliyetler her yıl ikiye katlanıyor, suya ulaşmak neredeyse imkânsız hale geldi. Böyle giderse 108 bin dönümlük tüm badem alanı yok olacak; bu da 4 milyon ağacın sökülmesi demek.”
Genel tepki büyüyor
Adıyaman’daki kriz, sadece birkaç üreticinin değil, neredeyse tüm sektörün ortak sorunu haline geldi.
“Yara büyümüştü, bu yıl ABD menşeili bademe getirilen yüzde 10’luk ek vergi indirimiyle adeta patladı. Üretici artık dayanamıyor,” diyen çiftçiler, yetkililerden acil müdahale talep ediyor.
“Bademin başkenti” hayali sönmek üzere
Yıllardır “Bademin başkenti” olma hayali kuran Adıyaman, bugün üretimden kopma tehlikesiyle karşı karşıya.
“Umudumuzu tamamen kaybetmedik,” diyen üreticiler, “Eğer yanlış politikadan dönülür, siyasetçisiyle, bürokratıyla, STK’sıyla bademe sahip çıkılırsa, Adıyaman yeniden ayağa kalkabilir,” çağrısında bulunuyor.
Üreticiler belirsizlik içinde
Sökülen alanlarda hangi ürünlerin yetiştirileceği ise henüz belli değil.
“Ne ekeceğimizi bilmiyoruz. Aklımıza birkaç ürün geliyor ama ya onlara da engel gelirse?” sözleri, üreticilerin geleceğe dair karamsarlığını yansıtıyor.
0 yorum